Polacy w wojnie secesyjnej 1861-1865

Niniejsza praca stanowi efekt wieloletnich badan rozpoczetych jeszcze w trakcie studiow magisterskich. Jest to rozszerzona wersja rozprawy doktorskiej obronionej w 2013 r. na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdanskiego. To pierwsze od dawna dzielo calkowicie poswiecone udzialowi naszych rodakow w najwiekszym konflikcie, jaki dotknal kontynent amerykanski (poprzednia publikacja autorstwa Mieczyslawa Haimana ukazala sie w 1928 r.). W odroznieniu od dotychczasowych tekstow, ktore dotykaja tej tematyki, oprocz opisu samego udzialu Polakow w wojnie secesyjnej przedstawione zostaly (na tyle na ile pozwala na to zachowany material zrodlowy) takze motywy, ktorymi kierowali sie nasi rodacy opowiadajac sie po stronie Unii czy Konfederacji, w tym ich opinie na temat niewolnikow i niewolnictwa. Zaprezentowano sylwetki i poglady polskich abolicjonistow - tych znanych, jak np. Adama Gurowskiego, jak i zupelnie dotad przemilczanych przez polska historiografie, jak np. Ernestyny Potowskiej-Rose. W pracy przyblizono takze najwieksze, choc praktycznie nieznane w krajowym pismiennictwie polskie zrodlo z okresu wojny secesyjnej - trzytomowy dziennik Adama Gurowskiego, stanowiacy dobra analize wydarzen wojny, szczegolnie w odniesieniu do prac administracji Lincolna, tak w polityce wewnetrznej, jak i zagranicznej. Oprocz oczywiscie dziejow sluzby polskich oficerow (Jozefa Kargégo, Hipolita Oladowskiego, Albina Schoepfa, Waleriana Sulakowskiego i innych) w miare mozliwosci zrekonstruowano rowniez procesy tworzenia oraz wojenne losy wiekszych "polskich" jednostek, takich jak Legiony Polskie (plk. Wlodzimierza Krzyzanowskiego i kpt. Aleksandra Raszewskiego) oraz Brygada Polska (Kacpra Tochmana). Opracowujac historie tych oddzialow, udalo sie dotrzec do praktycznie nieznanych polskiemu czytelnikowi zrodel archiwalnych, jak rowniez publikacji zrodlowych oraz materialow prasowych pochodzacych z okresu wojny secesyjnej. Udalo sie rowniez opracowac i przyblizyc losy takze mniejszych jednostek, ktore tworzyli badz ktorymi dowodzili Polacy (oczywiscie na tyle, na ile pozwolila kompletnosc i dostepnosc zrodel). Szczegolnie owocne w tym wzgledzie okazaly sie badania nad historia oddzialow ze stanu Missouri. Zaprezentowane zostaly rowniez sylwetki polskich dowodcow regimentow w U.S. Colored Troops. Tematyka tzw. oddzialow kolorowych w ogole, a przez to takze Polakow sluzacych w tych jednostkach, pozostawala i w dalszym ciagu pozostaje poza sfera zainteresowania polskich badaczy. Tymczasem to wlasnie w oddzialach zorganizowanych z Afroamerykanow mozemy znalezc az trzech polskich oficerow dowodzacych, chocby przejsciowo, regimentem.