Pollywood Tom 2 Uciekinierzy w raju

"Polacy nie gesi i swoj jezyk maja," mawial Mikolaj Rej. Tylko jezyk? Caly swiatowy przemysl medialny, twierdzi Andrzej Krakowski w swojej kolejnej ksiazce Pollywood II: uciekinierzy w raju. Jedenascie postaci praktycznie nie znanych polskim czytelnikom, jedenascie fascynujacych historii o wkladzie Polakow w rozwoj mediow. Gdy Pola Negri - powszechnie uznawana za pierwsza Polke, ktora podbila Hollywood - we wrzesniu 1922 roku przybyla z fanfarami do Nowego Jorku, inna jej rodaczka od kilku juz lat swiecila triumfy na Broadwayu oraz bila rekordy popularnosci i wysokosci gazy. Nazywala sie Gilda Gray, urodzila w Krakowie i wymyslila shimmy. Gdy wladze stanowe uznaly go za niemoralny i nielegalny, 16 000 mieszkanek Filadelfii na znak protestu wyszlo na ulice by publicznie odtanczyc zakazany taniec. Burmistrz zwariowal... Co maja wspolnego dwa dzisiejsze wielkie koncerny medialne Universal i Warner Brothers z beczka solonych sledzi w delikatesach rodziny Dintenfassow w Fildelfii? Zadziwiajaco wiele, gdyz to tam wlasnie doszlo do spotkania Marka M. Dintenfassa rodem z Tarnowa i emigrantem z Wirtembergii Carlem Leammle. I kto by pomyslal, ze slynne Szczeki maja rowniez galicyjskie korzenie... Nie byloby dzisiaj amerykanskiej animacji i Walt Disney nie mialby komu podkradac najlepszych animatorow gdyby nie talent Maxa Fleischera z Krakowa. A aktorzy prawdopodobnie nadal uzywaliby piachu, slomy oraz pasty do butow do charakteryzacji gdyby nie urodzony w Lodzi (a moze w Zdunskiej Woli) inny Max- Max Factor, pierwszy rodem z Polski zdobywca Oscara i tworca przemyslu kosmetycznego. Gdy w 1950 roku amerykanskie zrzeszenie Fabrykantow Radioodbiornikow i Telewizorow nadawalo tytul Ojca Telewizji generalowi Davidowi Sarnoffowi malo kto pamietal, ze tworca NBC, RKO i RCA urodzil sie w Uslanach we wschodniej Europie i zaczynal od sprzedawania gazet. Wielkie amerykanskie musicale w prostej linii zawdzieczaja swoje miejsce na Broadwayu warszawiance Annie Held, a feministyczna wspolczesna literatura do dzisiaj dnia sklada hold wielkiej pisarce Anzi Yezierskiej z Plocka, Plonska, Plinska, Planska - gdyz sama nie do konca wiedziala jak brzmiala poprawna nazwa miejsca w ktorym przyszla na swiat. Gdyby nie Sonia Kalisz z Tulczyna, ktora stala sie krolowa jazzu jako Sophie Tucker, swiat nigdy nie uslyszalby takich szlagierow jak Some of These Days lub My Yiddishe Momme, a Gilda Gray nadal nazywalaby sie Maryanna Michalska. Co wiecej, nie byloby zwiazkow zawodowych aktorow... Czy Salka Viertel byla kochanka Grety Garbo zdania sa podzielone, ale wszyscy historycy sa zgodni co do tego, ze urodzona w Samborze kolo Lwowa scenarzystka (i aktorka) miala wielki wplyw na szwedzka gwiazde i udzial w jej swiatowej karierze. Otto Preminger przelamal hegemonie wielkich wytworni zostajac pierwszym niezaleznym producentem oraz wlasnorecznie obalil bariery rasowe, cenzure oraz czarna liste McCarthego, a jego przyjaciel Sam Spiegel z pospolitego zlodzieja wydalonego z kazdego kraju w ktorym mieszkal, dzieki hucpie i sprytowi stal sie najwiekszym producentem w Hollywood i dal nam takie arcydziela jak Afrykanska Krolowa, Na nadbrzezu, Most na rzece Kwai i Lawrence'a z Arabii. Dziesiec postaci, opisanych w pierwszym tomie Pollywoodu oraz jedenascie z Uchodzcow w raju sa nadal zaledwie kropla w morzu wplywu jaki wywarli nasi rodacy na rozwoj przemyslu medialnego w Stanach Zjednoczonych i na swiecie. Praktycznie nie ma takiej dziedziny w filmie i mediach, ktorej - cofajac sie w czasie - korzenie nie siegalyby obecnej lub przedrozbiorowej Polski. Moze warto by ich wszystkich odgrzebac z zapomnienia. Andrzej Krakowski