Zmierzch Zachodu

"Zmierzch Zachodu" (1918-1922) nalezy do "kultowych" wspolczesnych traktatow z dziedziny filozofii kultury. Autor Oswald Spengler (1880-1936), niemiecki polihistor i wizjoner, przeciwnik demokracji, konserwatysta sceptyczny wobec nazizmu po 1933 roku, w ksiedze tej szuka diagnozy dla swiata, poslugujac sie "morfologia historyczna". Kultury powstaja, rozkwitaja i zamieraja, przeradzajac sie w pewnym momencie w cywilizacje, czyli perfekcyjne formy kultury "wyczerpanej". "Morfologia" kultur ma pozwalac na porownywanie ich poszczegolnych etapow i przewidywanie dzieki temu biegu wlasnej formacji. Taki historyzm i w sumie pesymizm (w porownaniu z idea trwalego liniowego rozwoju) nie hierarchizuje, a Zachodowi przepowiada "zmierzch" wzorem kazdego innego organizmu. Te koncepcje, dla jednych genialne, dla innych dyletanckie, od bez mala stu lat budza wielkie emocje, gdyz dotykaja pytania o sens ludzkich dzialan, o "koniec historii" i perspektywy postepu jakkolwiek pojetego. Kto jednak nie chcialby zanurzac sie w taka metafizyke dziejow, znajdzie w "Zmierzchu Zachodu" kompendium wiedzy i oryginalnych interpretacji ze wszystkich dziedzin od matematyki po sztuke, zapozna sie z pogladem autora na "pseudomorfoze" (nowe kulturowe wino w starych buklakach) chrzescijanstwa czy Rosji, zwiazek matematyki z Faustem, analogie przemian w swiecie Indian, Chinczykow i Hindusow, a zainspirowany tym mysleniem, odnajdzie moze Unie Europejska gdzies u kresu cesarstwa rzymskiego. W ostatecznym rozrachunku analizy i spekulacje Spenglera, nawet jesli dyskusyjne, zapewniaja cwiczenie ze swiadomosci historycznej, jakiego prozno szukac w innych dzielach.